We onderscheiden twee soorten kasten A) ophangkasten en B) inbouwkasten

A- Ophangkasten

Een ophangkast kun je ophangen aan een boom of tegen een huis. Het ophangen van vleermuiskasten is altijd een hoop dat er vleermuizen in komen. Het werkt vaak beter er meerderen op te hangen dan enkele om succes te hebben: Vleermuizen moeten herkennen dat ze er in kunnen verblijven; eenmaal er aan gewend gaat het vaak sneller.

Houtbetonkasten zijn zeker degelijker dan houten kasten, zeker met het oog op grote bonte spechten. Het voordeel van platte kasten is dat je ze van onderaf zonder ze open te maken kan controleren. Het nadeel van bolvormige kasten is dat ze vaak erg in trek zijn bij wespen en horenaars, regelmatig controleren is daarom een must (zie ook onderaan dit artikel)

Sommige vleermuissoorten houden meer van platte kasten, andere meer van bolle kasten (nissen versus holtes). Voor franjestaart, rosse vleermuis en grootoorvleermuis zijn bolle kasten meer geschikt, de ruige en gewone dwergvleermuis zitten liever in een platte kast, maar soms ook wel in een bolle.

Het ophangen gaat het beste met een RVS houtdraadbout met een carrosseriering er voor met een accuboormachine er in schroeven. Die kun je dan wat losser draaien met een ratel of ringsleutel als de boom verder gegroeid is. Ze in de boom spijkeren met een aluminium spijker is een andere optie.

Meer weten? kijk dan ook even iets verderop op deze webpagina voor onder andere een bouwtekening en ophanginstructie.

B- Inbouwkasten

Een inbouwkast wordt in een muur van een gebouw ingebouwd. Deze optie is dus vooral interresant bij nieuwbouw of bij gebouwen waar het niet erg is om een gat in een muur te maken. Vaak worden inbouwkasten geschakeld, dit om meer variatie in binnenklimaat te creeeren. Vleermuizen kunnen immers bij een woonhuis vaak vrij bewegen tussen dak en muur, terwijl ze bij een inbouwkast alleen bewegingsruimte hebben in de kast(en) zelf. Om te voorkomen dat vleermuizen het niet te heet krijgen tijdens een dag volle zon-expositie, is variatie in binnenklimaat nodig. Helaas zijn inbouwkasten momenteel voor vleermuizen nog geen volwaardige vervanging voor oorspronkelijke verblijfplaats, zoals bijvoorbeeld een huis of een boom. Zondermeer gebruik van inbouwkasten kan de gunstige staat van instandhouding van vleermuizen schaden. We raden aan om kasten met de nodige zorg worden toe te passen. Meer over dit onderwerp kunt u hier lezen.

 

 

Voorzieningen aan andere objecten

Hier een aantal aanpassingen noemen die aan kerken mogelijk zijn, zoals vervangen van kippegaas tegen duiven voor panelen. Aanbrengen van hangplekken op de zolder. Zie onderstaande voorbeelden. In de duitse brochure ' wir bauen ein haus' (zie onder) staan nog een aantal voorbeelden hoe een kerk in te richten.

Vleermuiskasten rondom huis

Veel vleermuissoorten bewonen van nature holle bomen. Bij gebrek aan deze natuurlijke boomholten kunnen vleermuiskasten dienen als kunstmatige verblijfplaats. Vleermuiskasten zijn echter géén nestkasten; ze worden door sommige vleermuissoorten alleen gebruikt als slaapplaats of paarplaats van één of enkele dieren en maar zelden als kraamkamer. Bij het gebruik als paarplaats roepen b.v. mannelijke ruige dwergvleermuizen (Pipistrellus nathusii) langsvliegende vrouwtjes vanuit de kast.
Vleermuiskasten zijn vooral bedoeld voor de bosbewonende vleermuizen. Typische gebouwenbewonende vleermuizen, als de gewone dwergvleermuis, laatvlieger en meervleermuis, geven een zeer sterke voorkeur aan open spouwmuren en/of ruimten achter daklijsten en dakpannen. U kunt om het huis daarom wel kasten ophangen, maar dit is vaak helemaal niet nodig. Als alternatief kunt u een aantal kleine aanpassing aan het huis maken:

• Vleermuizen kruipen het liefst weg in allerlei kieren of spleten, zoals een plank of plexiglas-plaat net onder de dankrand. Door de plank zodanig te monteren dat net 1,5 tot 2 centimeter ruimte is tussen de muur kunnen vleermuizen achter deze plank wegkruipen. Vooral dwergvleermuizen, en ruige dwergvleermuizen maken gebruik van dit soort constructies.

• Sommige huizen hebben nog echte luiken voor de ramen. Achter deze luiken kan wel een vleermuis hangen! Indien deze luiken niet meer gebruik worden kunnen deze ook omgetoverd worden tot een vleermuisverblijfplaats. De luiken worden op 2,5 tot 1,5 centimeter afstand van de muur gemonteerd (met de lamellen dicht). Kieren aan de zij-en de onderkant worden gedicht door smalle latten tussen muur en luiken aan te brengen (zie figuur).

• Sommige daken hebben naast normale dakpannen ook 'spreeuwen-pannen'. Dit soort pannen zijn in combinatie met een ruimte onder de pannen ook heel geschikt voor vleermuizen. De 'vleermuis-pan' wordt door middel van een smalle kruipplank verbonden met een vleermuiskast aan de binnenzijde van het dak. Dit soort constructies zijn alleen mogelijk bij nieuwbouwhuizen of bijvoorbeeld tijdens renovaties van het dak. Of in kerken, waar de ruimte boven het gewelf op deze manier voor vleermuizen toegankelijk gemaakt kan worden.

• Huizen met een overstekende dakrand bieden ook een uitstekend alternatief voor een vleermuisverblijfplaats. Onder deze dakrand kan een plank gemonteerd worden met inkruipspleten voor vleermuizen.

Met enige inventiviteit zijn vast nog veel meer mogelijkheden te bedenken.

NB: Vleermuiskasten zijn geen volledig alternatief voor natuurlijke boomholten en open spouwmuren. Buiten de specialistische kraamkasten om worden 'gewone' vleermuiskasten zelden gebruikt door kraamkolonies (vrouwtjes met jongen). Door de slechte isolatie zijn ze, tijdens strenge winters, ook niet geschikt voor overwinterende vleermuizen. Boombewonende vleermuizen zoals rosse vleemuizen en bosvleermuizen blijven dus 100% afhankelijk van dikwandige boomholten.

Bouwtekening en beschrijving van vleermuiskast

In de bijlagen kunt u verschillende bouwtekeningen voor vleermuiskasten downloaden. Let hierbij op de volgende zaken:

• Achterzijde: Ruwe plank van minimaal 1,5 cm dikte. Deze plank over de gehele oppervlakte van zaagsneden voorzien. Totale lengte ongeveer 60 cm.
• Voorzijde: Lengte ongeveer 40 cm. Breedte van de plank ongeveer 20 - 25 cm., net wat er voorhanden is, maat is niet kritisch. Minimaal 1,5 cm. dik.
• Zijkanten: Rachelhout (panlatten) van 2,5- tot 3,5 cm.
• Vulplaatje: om de benodigde smalle invliegopening (max. 1,7 cm.!) te verkrijgen moet de opgegeven maat nauwkeurig gehanteerd worden. De dikte van het vulplaatje is afhankelijk van de dikte van het gebruikte rachelhout voor de zijkanten.
• Diversen: Stevig messing scharnier, wat betere kwaliteit loont zich. Stukje dakleer of loodslab voor bovenzijde. Eén of twee grote schroefogen om de kast te sluiten.

 

Tips bij het ophangen van vleermuiskasten

De maat van de invliegspleet is vrij kritisch (max. 1,5 cm. breed, voor grotere soorten zoals rosse vleermuis iets breder tussen de 1,8-2,2 cm), omdat anders kleine zangvogels (winterkoning en boomkruiper) de kast als slaapplaats gaan gebruiken. Vleermuizen gaan de concurrentie met vogels zoveel mogelijk uit de weg. Direct naast de vleermuiskast een vogelnestkast voor mezen hangen zorgt ervoor, doordat de mees territoriaal is, andere vogels weggejaagd worden. Zo blijft de vleermuiskast het beste toegankelijk voor vleermuizen.

• Bij vleermuiskasten tegen een huis, denk aan een mestplankje. Om te voorkomen dat vleermuismest bijvoorbeeld op een raam valt, kan op ca 1,5 meter onder de uitvliegopening een plankje van 30 cm breed worden bevestigd. Dit plankje zal de meeste keutels opvangen.
• Goed afdichten van de binnenzijde van een spouwmuur (verbinding binnenhuis en muur). Voor de ventilatie van het huis is het belangrijk dat de verbinding buitenhuis en spouwmuur openblijft.
• Bij stank is ventilatie erg belangrijk. Vaak zijn spouwmuren opgevuld met isolatie schuim, dit houdt vocht vast en dus ook stank. Het is belangrijk dat een spouwmuur kan luchten.

• Hang de kast op aan een stevige boom, liefst op een plaats waar meerdere bomen aanwezig zijn. Een groter aantal kasten, in één gebied verhoogt de kans op succes aanmerkelijk. (10 stuks per hectare)

• De hoogte waarop de kast komt te hangen moet minstens 3 meter bedragen, dit i.v.m. het vrij uit kunnen vliegen van de vleermuizen.

• Draag er zorg voor dat de vleermuizen bij het uitvliegen zo min mogelijk obstakels tegenkomen, vaak wordt bij het uitvliegen géén gebruik gemaakt van het echolocatiesysteem.

• Hang de kast(en) zo mogelijk met de voorzijde naar het zonlicht. Vleermuizen zijn echte warmte liefhebbers, de kast kan op deze wijze zoveel mogelijk zonnewarmte absorberen.

• De kast dient tochtvrij en lichtdicht te zijn.

• Hang de kast( en) zoveel mogelijk in de luwte.

• Wanneer de kast eenmaal is opgehangen hoeft hij vrijwel nooit geopend te worden. Er kan gemakkelijk en zonder verstoring worden vastgesteld of de kast door vleermuizen bezocht wordt, er zijn dan keutels aanwezig op het mestplankje aan de onderzijde.

 

• Vleermuiskasten dienen één keer per jaar te worden schoongemaakt, zodat de kasten niet blijvend verstopt raken met spinnenwebben en nesten van insecten. Het makkelijkste is dit te doen in de winterperiode. Controleer van te voren met een lampje of er geen vleermuis in de kast zit.

 

Oproep

Om ervaringen te delen, kun je project aanmelden bij https://vleermuiskasten.nl

 

Al vleermuizen in een kast?

Nieuwsgierig of er al vleermuizen in een kast zitten? Het is raadzaam om kasten eens per zoveel tijd te controleren. Kijk onderstaand filmpje voor tips en tricks van een ervaren deskundige. 

 

Op zoek naar een excursie in de buurt?

De Vlen heeft alle activeiten uitgevoerd in het kader van de nacht van de vleermuis op een aparte website gezet. U kunt hier kijken voor een excursie in de buurt. De nacht van de vleermuis vindt elk jaar plaats tijdens het laatste weekend van augustus. Dan worden er door heel Nederland vleermuiswandelingen gehouden. Tijdens deze wandelingen wordt met zogenaamde batdetectors naar vleermuizen gezocht. Tijdens de activiteiten van de Nacht van de Vleermuis wordt informatie vertrekt over de waargenomen vleermuissoorten, hun voorkomen en hun gedrag. 

Op sommige locaties wordt voorafgaand aan de wandeling een lezing gegeven of vinden aanvullende activiteiten plaats. Een unieke kans dus voor jong en oud in heel Europa om meer te weten te komen over de nuttige maar voor veel mensen mysterieuze vleermuizen en ze zelfs te horen en te zien! Hieronder een impressie van het verloop van zo'n excursie.

 

The next level, zelf mee doen (evt met een leen detector)

Als u de smaak van vleermuizen echt te pakken heeft en zelf mee wil doen hebben we de volgende tips. De meeste regionale werkgroepen organiseren regelmatig activiteiten die met vleermuizen te maken hebben. Er bestaat ook een landelijke werkgroep, de Veldwerkgroep, deze organiseerd elk jaar een zomerkamp. Tegen kostprijs kunt u mee op kamp en mee doen met vleermuis activiteiten (alleen voor 18+). Voor jongeren bestaat de optie om lid te worden van een jeugdbond, in Nederland bestaan er twee opties: de NJN en de JNM. 

The highest level, zelf op pad (met eigen detector)

Om zelf op pad te gaan is natuurlijk eerst een batdetector nodig. Er zijn vele mogelijkheden.  Op deze pagina vind u een paar tips waar u op moet letten bij de aanschaf van een detector.  We raden aan ook eens rond te neuzen op de websites van Veldshop en  Apodemus voor een volledig assortiment van detectors. 

De Zoogdiervereniging geeft speciaal voor het Jaar van de Vleermuizen een folder uit met praktische tips en wetenswaardigheden over vleermuizen en tuinen (klik hier voor de folder: Vleermuizen - Ook in uw tuin ). Via een mail naar: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.  kunt u de folder gratis bestellen.
Hieronder een korte samenvatting van de inhoud van de folder. 

Kies de juiste planten

Maak een ruime keuze van planten om insecten te lokken, door een mengeling van bloeiende planten, groenten, bomen en struiken aan te planten. Hierdoor nodig je een grote verscheidenheid aan insecten uit, die komen en gaan van de vroege lente tot de late herfst. Vleermuizen zijn insecteneters. Gebruik zoveel mogelijk inheemse planten omdat deze veel aantrekkelijker zijn voor de meeste soorten insecten. Hoe groter de variatie aan planten is des te meer insecten komen er voor. Er moet niet alleen variatie in geur en kleur zijn, maar ook in vorm. Licht gekleurde bloemen zijn gemakkelijker te zien bij weinig licht, dus aantrekkelijk voor insecten in de schemering. Enkelbloemige bloemen produceren meer nectar dan dubbelbloemige varianten. Bloemen met insectenvriendelijke landingsplaatsen en kleine kelkbladen, zoals de composieten en schermbloemigen, nodigen het meeste uit.

Plant boom en struik

Deze zijn belangrijk als voedsel voor de insecten en hun larven, als schuilplaats voor vliegende insecten en rustplaats voor vleermuizen. In een kleine tuin kun je kiezen voor soorten die niet groot worden of die zich gemakkelijk laten snoeien. De jonge scheuten en bladeren lokken bladetende insecten.

 

 Zorg voor een waterpartij

Een tuin is niet compleet zonder water. Niet alleen voorzien een kleine vijver en moeraszone vleermuizen van drinken, het water lokt ook insecten aan. Het leven van veel insecten die op het menu staan van vleermuizen begint in het water. Oeverplanten zorgen voor een geleidelijke overgang en vormen een ideaal leefgebied voor insecten. Vleermuizen drinken al vliegend en hebben dan wat ruimte nodig. De ideale vleermuisvijver is wat langwerpig, waarbij niet alle oevers helemaal zijn vol geplant.

  

Maak een composthoop, takkenwal of houtstapel

Keuken en tuinafval kunnen gemakkelijk gecomposteerd worden. Een composthoop is een ideaal biotoop voor insecten en bodemdiertjes. Maar ook een takkenwal of houtstapel zorgt voor een schaduwrijke plaats waar insecten, vooral kevers, zich goed thuis voelen.

 

Overige tips:

• Maai bij een bloemenweide eerst een deel of strook en na een maand de rest. Zo blijft er genoeg voedsel over voor de vleermuizen. Alles in een keer maaien zorgt voor een “woestijn” voor de insecten en dus voor voedsel gebrek bij de vleermuizen.
• Gebruik geen gif. Ze doden niet alleen de vervelende insecten (zoals bladluizen) maar doden ook hun natuurlijke vijanden (bijvoorbeeld lieveheersbeestjes). Op deze manier gaat niet alleen het voedselaanbod voor vleermuizen achteruit, er is ook een groot risico dat ook de vleermuizen gifstoffen binnenkrijgen.
• Trek natuurlijke belagers van plaagdieren aan. Zweefvliegen, wespen, lieveheersbeestjes, gaasvliegen, kevers en duizendpoten zijn natuurlijke bestrijders.
• Behoud hiervoor een natuurlijk evenwicht in de tuin: 
  - Laat sommige kruiden groeien als beschutting voor natuurlijke vijanden.
  - Laat op sommige plaatsen in je tuin dorre bladeren, stengels en uitgebloeide planten staan en laat snoeihout eens liggen. Ze dienen ook als overwinteringsplaats voor bijvoorbeeld egels en lieveheersbeestjes.
  - Lok vogels met voer en water, zij zijn ook efficiënte insectenjagers.
• Beperk verlichting. Doe je tuinverlichting uit of let erop dat die alleen daar schijnt waar het echt nodig is. En als je in de natuur of aan het water woont, voorkom dan ook dat je tuinverlichting ook de omgeving verlicht. Gebruik eventueel ook bomen en struiken om lichtuitstraling te beperken.
• Zorg voor verblijfplaatsen van vleermuizen. Overdag zoeken vleermuizen een rustige en doorgaans warme verblijfplaats om te slapen. Sommige soorten geven de voorkeur aan boomholtes, terwijl andere soorten zolders verkiezen. De gewone dwergvleermuis, een typische huisbewoner, verblijft onder meer in spouwmuren, rolluiken, onder dakpannen en achter houten planken.
• Katten weten vaak heel goed de verblijfplaatsen van vleermuizen te vinden en proberen de uit- en invliegende vleermuizen te vangen. Kattenbezitters kunnen in de zomer levens van vleermuizen redden door hun kat een uur voor zonsondergang binnenshuis te laten. Dit is vooral van belang van half mei tot eind augustus, de periode waarin vleermuizen grote groepen kunnen vormen.