In het seizoen 2003 - 2004 wordt door de VZZ met subsidie van de Provincie Gelderland gewerkt aan het project 'vleermuizen van de Gelderse Poort'. In het kader van dit project is ook in een aantal instructie en inventarisatie workshops in samenwerking met de Vleermuiswerkgroep Gelderland (VleGel) voorzien. Van 22 tot 24 augustus 2003 werd vanuit Ooy in de noordoost hoek van het Gebied van de Gelderse Poort een workshop 'roepende mannetjes' gehouden. Deze workshop, met 14 deelnemers, vormde de aftrap van het Gelderse Poort project. Doelstellingen De doelstellingen van de workshop 'roepende mannetjes' waren: - de leden van de VleGel te instrueren en trainen met betrekking tot de achtergronden en de herkenning van baltsende vleermuizen, en - na te gaan of de (delen van) oudere bossen en laanstructuren in de landgoederen en op de hogere heuvelrug functioneren als paargebied voor de rosse vleermuis en de ruige dwergvleermuis. Eerste nacht De vroege avond van de vrijdag en de zaterdagmiddag werden gebruikt voor de instructie. Op vrijdagavond 22 augustus, tot ongeveer middernacht, werd in het bosgebied bij Kasteel Babberich in een gezamenlijke excursie geoefend met het herkennen van het fenomeen van baltsende vleermuizen en de verschillende soorten. Daarbij werd gewerkt met het blote oor en met bat detectors. In het bos werden enkele baltsende rosse vleermuizen en vele baltsende ruige dwergvleermuizen waargenomen. In de bebouwde kom van Babberich werden baltsende gewone dwergvleermuizen opgespoord ter vergelijking met en ter onderscheiding ten opzichte van de ruige dwergvleermuis. Daarnaast werden in het bos jagende rosse vleermuizen, baardvleermuizen, franjestaarten en laatvliegers waargenomen (zie kaart). Omdat het bos slechts eenmaal werd bezocht en er niet systematisch werd onderzocht, en de trefkans voor aantreffen van baltsende dieren bij beide soorten op ongeveer 33% ligt, mogen we er van uitgaan dat er zeker meer baltsende rosse vleermuizen en ruige dwergvleermuizen een paarboom in dit bos bezetten. Tweede nacht In de tweede nachthelft, de vroege ochtend van zaterdag 23 augustus, werd in een fietsronde het Rijnstrangengebied tussen Oud-Zevenaar, Babberich, Pannerden en Tolkamer vanaf de makkelijk befietsbare wegen geïnventariseerd. Naar verwachting zouden vele jagende ruige dwergvleermuis vrouwtjes in dit natte gebied gevonden moeten worden. Dit viel echter tegen. Mogelijk dat door het aanhoudende warme weer de trek van ruige dwergvleermuizen nog niet op gang is gekomen, of dat door de droogte in het Rijnstrangengebied de voedselsituatie niet geschikt is. Maar ook daar waar water was werden nauwelijks ruige dwergvleermuizen waargenomen. Tijdens deze inventarisatieronde werden veel jagende gewone dwergvleermuizen, een enkele baltsende gewone dwergvleermuis waargenomen en zelfs een kleine verblijfplaats gevonden. Opvallend en verheugend waren de waarnemingen van meervleermuizen op diverse plassen in het gebied. Transect-telling De zaterdagavond werd gebruikt voor het experimenteren met een systematischere inventarisatie van roepende mannetjes in het landgoed de Bijvank. Het gebied werd in de vroege avond bekeken en er werd een inventarisatie-transect uitgezet. Dit transect, dat in ongeveer een uur te lopen was, werd vanaf 22.00 uur door twee kleinere groepen in tegengestelde richting gelopen. Een derde groep vertrok om 22.30 uur, en vanaf 23.15 uur vertrokken nogmaals twee groepen in tegengestelde richting. Op deze wijze werd het transect 5 maal onafhankelijk geïnventariseerd en kon een exacter beeld van het aantal roepende dieren op deze ene avond worden samengesteld. Vooral voor de gewone dwergvleermuismannen, die niet zoals de rosse vleermuis en ruige dwergvleermuis vanuit hun boom roepen, maar rondvliegen in hun territorium, kon zo door clustering een goede indruk van de aanwezige paarterritoria worden verkregen. Het werk aan de transecten richtte zich op baltsende dieren. Alle overige begaanbare wegen werden daarnaast minstens eenmaal bezocht, om na te gaan welke andere soorten nog in het gebied aanwezig waren en of er baltsende dieren in het overige deel van het landgoed te horen waren. Opvallend waren een vliegroute van watervleermuizen die via een zuidelijke laan het landgoed verlaten, en een aantal waarnemingen van baardvleermuizen. Gezien het grote aantal oude lanen in dit landgoed is er zeker veel meer aan soorten en verblijfplaatsen te verwachten. Het verdient aanbeveling in het beheer van dit gebied de vleermuizen een prominente plaats te geven, en dit beheer te baseren op een goede inventarisatie van het voorkomen en het landschapsgebruik van vleermuizen. In de vroege ochtend van zondag 24 augustus 2003 kon een kleine groep nog een kort bezoek brengen aan de zuidelijke rand van het Bergerbosch. Hier werden een enkele baltsende ruige dwergvleermuis en gewone dwergvleermuis gehoord. De structuur van het bos, en de ligging ten opzichte van de natte gebieden in het rivierdal laat echter vermoeden dat zeker meer te verwachten is. Overzicht van de waarnemingen van de workshop 'roepende mannetjes' Dankwoord Met dank aan de eigenaren en beheerders van Kasteel Babberich, de Bijvank, het Bergerbosch en het Rijnstrangengebied voor het verlenen van toegang tot hun gebieden. Met dank aan de Provincie Gelderland voor hun ondersteuning van het Gelderse Poort Project. En met dank aan alle deelnemers Rudolf Bohlmeijer, Han Bosch, Frans Bosch, Thijs Bosch, Marcel Hendriks, Herman Heskamp, Hans Huitema, André Lelieveld, Henriëtte van der Loo, Jos Marcelissen, Bert Sessink, Laura Zweerus en Rob Vermeulen. Herman Limpens Vereniging voor Zoogdierkunde en Zoogdierbescherming